08.09.2023

Nie tylko kmin i pieprz czarny: krótka historia przypraw na ziemiach polskich

Zapraszamy na wykład Aleksandra K. Smakosza – Nie tylko kmin i pieprz czarny: krótka historia przypraw na ziemiach polskich, który odbędzie się w poniedziałek 11 września o godzinie 17:00 w siedzibie Biblioteki Narodowej przy al. Niepodległości 213 w Warszawie. Wykład jest wydarzeniem towarzyszącym wystawie „Rośliny i ludzie. Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej”.

O znaczeniu przypraw w dawnej Polsce świadczy fakt, że z danych zaczerpniętych z dworu Władysława Jagiełły i królowej Jadwigi można wyczytać, iż w roku 1393 nadworny aptekarz Andrea („apothecarius Andrea”) formułował dla króla wyroby cukiernicze (confectus) i powidełka/elektuaria. Wykonywano je między innymi z cukru, miodu, cynamonu cejlońskiego, goździków, imbiru, pieprzu kubeba, aframonu madagaskarskiego, biedrzeńca anyżu. Powidełka i cukierki barwiono przy pomocy szafranu i pokrywano złotem lub srebrem.

Kulturalne znaczenie przypraw było na tyle znaczące, że w średniowiecznych rachunkach miast, dworów i zamków, wydatki na przyprawy zabezpieczano już 1 stycznia danego roku.

Pewna rewolucja kulturalno-gastronomiczna nastąpiła w Polsce po przybyciu Bony Sforzy d’Aragony (1494–1557). Wraz z nią renesansowa kultura żywienia, nowe trendy i produkty (w tym przyprawy) trafiły na nasze stoły. Dzięki działaniom Bony, w Polsce zadomowiły się szparagi, brokuły, niektóre odmiany sałat; możliwe, że miała także wpływ na introdukcję owoców z Nowego Świata — pomidorów i dyni. Za Panowania Zygmunta I Starego zaczęto powszechnie stosować migdały i marcepany.

Ale przyprawy w dawnej Polsce nie były stosowane tylko jako substancje do zmieniania walorów smakowych i olfaktorycznych żywności. Wyrabiano z nich także leki, kosmetyki, płacono przy ich pomocy również podatki! W ramach wystąpienia Aleksander K. Smakosz pokaże ewolucję stosowania przypraw w Polsce, na co wpływ miały zmiany kulturalne, gospodarcze i polityczne. Odpowiemy sobie też na pytanie, czy zawsze w Polsce było „Pieprzno i szafranno, moja mościa panno”?

Aleksander K. Smakosz — magister farmacji, obecnie doktorant w Katedrze Biologii i Biotechnologii Farmaceutycznej (Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu). Naukowo zajmuje się fitochemią, etnofarmakologią historyczną, toksykologią roślin, farmakognozją substancji aromatycznych i przypraw oraz historią kulinariów. Jest również redaktorem naczelnym wydawnictwa „Pharmacopola” oraz autorem artykułów i książek z zakresu historii farmacji i kulinariów (m.in. Historia naturalna przypraw, Etnofarmakologia rogu jednorożca).

Nie tylko kmin i pieprz czarny: krótka historia przypraw na ziemiach polskich
Wykład Aleksandra K. Smakosza
11 września (poniedziałek), 17:00
Biblioteka Narodowa w Warszawie

al. Niepodległości 213


Nagroda Fundacji im. Kościelskich wręczona Aleksandrze Tarnowskiej za powieść Wniebogłos
Nagroda Fundacji im. Kościelskich wręczona Aleksandrze Tarnowskiej za powieść Wniebogłos
Międzynarodowe spotkanie o ochronie dóbr kultury w formie cyfrowej
Międzynarodowe spotkanie o ochronie dóbr kultury w formie cyfrowej
ZEB zaprasza: O smutnym chłopcu Hansie Christianie Andersenie
ZEB zaprasza: O smutnym chłopcu Hansie Christianie Andersenie