Wystrój sali tworzy ponad 7 000 woluminów z XVII, XVIII i XIX wieku, ustawionych na oryginalnych regałach i komodach zaprojektowanych na początku XIX wieku na potrzeby Biblioteki Wilanowskiej – jednej z najpiękniejszych i najbardziej okazałych kolekcji polskiej arystokracji.

Biblioteka Wilanowska powstała na przełomie XVIII i XIX wieku w pałacu w Wilanowie dzięki staraniom Ignacego i Stanisława Kostki Potockich, których popiersia znajdują się na komodach. Pod koniec XIX wieku pałac wraz z wyposażeniem przeszedł w ręce rodziny Branickich. W 1932 roku Adam Branicki ofiarował bibliotekę państwu polskiemu, a prezydent Ignacy Mościcki opiekę nad nią powierzył Bibliotece Narodowej. Kolekcję tworzyło wówczas ponad 50 000 obiektów, w tym prawie pół tysiąca rękopisów, ponad 2200 tek z grafikami, 77 tomów inkunabułów i 653 woluminy druków z XVI wieku.

W czasie drugiej wojny światowej najcenniejsza część Biblioteki Wilanowskiej obejmująca rękopisy, najstarsze druki i inne cymelia została przeniesiona wraz z innymi bezcennymi zbiorami Biblioteki Narodowej do siedziby Biblioteki Ordynacji Krasińskich. Po upadku powstania warszawskiego oddziały specjalne Wermachtu weszły do Biblioteki Ordynacji Krasińskich z miotaczami ognia i spaliły zgromadzone tam zbiory. W następnym korytarzu zobaczycie Państwo urnę z prochami tych bezpowrotnie utraconych zabytków piśmiennictwa oraz salę pamięci poświęconą Bibliotece Ordynacji Krasińskich.

Kolekcja Wilanowska liczy obecnie 40 rękopisów, 20 000 druków, 15 000 grafik, 2100 rysunków, 370 albumów i 14 atlasów. Wojnę przetrwały meble i oryginalne wyposażenie biblioteki, w tym globusy, waza, a nawet drabina. Po zakończeniu drugiej wojny światowej Biblioteka Wilanowska została ustawiona w tymczasowej siedzibie Biblioteki Narodowej przy ulicy Rakowieckiej 6, a następnie przeniesiona do Pałacu Rzeczypospolitej po zakończeniu jego odbudowy w 1961 roku.

Pierwotnie Biblioteka Wilanowska znajdowała się w Sali Białej. Tam też stała się scenografią do ekranizacji Popiołów Stefana Żeromskiego w reżyserii Andrzeja Wajdy – zagrała bibliotekę księcia Gintułta, który spotyka się w niej z Rafałem Olbromskim, granym przez Daniela Olbrychskiego. Rękopis powieści mogą Państwo obejrzeć w sąsiedniej Sali Literatury.

W obecnym miejscu Sala Wilanowska została zaaranżowana w ramach projektu „Modernizacja i aranżacja wnętrz Pałacu Krasińskich (Pałacu Rzeczypospolitej) przy Placu Krasińskich 3/5 w Warszawie”, realizowanego w latach 2021-2024. Książki ustawione na dwudziestu segmentach zabytkowego regału zostały wyselekcjonowane do celów ekspozycyjnych przez Tadeusza Mikulskiego w latach 1932-1936.

Fragment audioprzewodnika: