Afisz zamojskiej gminy żydowskiej z kwietnia 1939 roku / Poster issued by the Jewish community of Zamość in April 1939
W pierwszych miesiącach 1939 roku wybuch kolejnej wielkiej wojny wydawał się nieunikniony. 15 marca niemieckie czołgi wjechały do Pragi. W wyniku bezkrwawej agresji Czechosłowacja przestała istnieć. Stało się jasne, że następnym celem Hitlera będzie Polska. W obliczu narastającego zagrożenia międzynarodowego władze w Warszawie umacniały sojusze z Francją i Wielką Brytanią, a także reorganizowały, modernizowały i dozbrajały Wojsko Polskie. Jedną z inicjatyw mających na celu wzmocnienie możliwości obronnych kraju było ogłoszenie Pożyczki Obrony Przeciwlotniczej.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Skarbu z 28 marca 1939 r., wydanym w porozumieniu z Ministrem Spraw Wojskowych, była to „wewnętrzna pożyczka państwowa w obligacjach i bonach na okaziciela”, z której dochód miał zostać przeznaczony „na cele rozbudowy lotnictwa wojskowego i uzupełnienia artylerii przeciwlotniczej”. Jak informował na pierwszej stronie „Głos Poranny” z 28 marca, wpłaty na subskrypcję przyjmowane były tylko w gotówce przez miesiąc, począwszy od 5 kwietnia. Odzew społeczeństwa był ogromny – zebrano ponad 400 milionów złotych od ponad 3,1 miliona subskrybentów z różnych warstw społecznych, grup zawodowych i narodowościowych, jak donosił „Kurier Warszawski” z 28 czerwca (s. 5).
W narodową zbiórkę włączyła się także ludność żydowska, czego dowodem jest prezentowany na wystawie stałej afisz z kwietnia 1939 roku. Zawiera on odezwę Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Zamościu, wzywającą polskich Żydów do subskrypcji pożyczki rządowej. Wpłata na rzecz wzmocnienia obronności państwa została określona jako „spełnienie obowiązku obywatelskiego”, gdyż: „jest teraz zadaniem każdego obywatela wogóle [!], a nas Żydów w szczególności wykazać, że jesteśmy w każdej chwili gotowi ponieść wszystkie ciężary dla dobra Państwa”. Górna część afisza zapisana została w języku polskim, dolna w języku jidysz.
W Polonie można znaleźć także inne druki ulotne związane z Pożyczką Obrony Przeciwlotniczej, w tym m.in. propagujący ją plakat z polskimi samolotami wojskowymi i husarskimi skrzydłami.
In the early months of 1939 it seemed inevitable that another major war would soon break out. German tanks rolled into Prague on March 15 and, as a result of this bloodless aggression, Czechoslovakia ceased to exist. It was clear that Hitler’s next target would be Poland. In the face of growing international threats, the authorities in Warsaw strengthened their alliances with France and Great Britain, and reorganised, modernised and rearmed the Polish Army. One of the initiatives aimed at strengthening the country’s defence capabilities was the announcement of the Air Defence Loan.
The Air Defence Loan, according to the Regulation of the Minister of the Treasury of March 28, 1939 issued in consultation with the Minister of Military Affairs, was an “internal state loan in bonds and bearer notes”. Its proceeds were to be allocated to “the expansion of military aviation and the replenishment of anti-aircraft artillery”. As reported on the front page of Głos Poranny on March 28, subscription payments could be made, in cash only, for one month starting from April 5. The public response was enormous: over 400 million zlotys were collected from over 3.1 million subscribers from various social classes, professions and ethnic groups, as reported by Kurier Warszawski on June 28 (p. 5).
The Jewish population also participated in the nationwide collection, as evidenced by this poster from April 1939, part of the permanent exhibition. It contains an appeal from the Jewish Community in Zamość, urging Polish Jews to subscribe to the Air Defence Loan. Subscriptions were described as a civic duty: “It is now the duty of all citizens in general [!][NU1] , and of us Jews in particular, to show that we are ready at any moment to bear all burdens for the good of the State.” The upper part of the poster is in Polish, the lower part in Yiddish.
On Polona you can also find other ephemera related to the Air Defence Loan, including a poster featuring stylised images of Polish military aircraft and the wings worn by the Polish hussars.